Mezhepler Nedir? Mezhepler Kaça Ayrılır?

Mezhepler Nedir Mezhepler; peygamber efendimiz Hz. Muhammed (S.a.v.) öldükten sonra, onun davranışlarının yorumlanamayan taraflarını yorumlayan insanlar tarafından ayrı ayrı ortaya çıkmıştır. İnsanların kafasında oluşan soru işaretlerini ortadan kaldırmak üzere ortaya çıkmıştır. Her mezhep ortaya çıktığı grubun mantığına uygun şekilde var olmuştur ama asla din olarak sayılıp bağlılığı zorunlu değildir. Asıl olan Allah’ın varlığına inanmak ve ona ibadet etmektir.

Mezhepler tarihi dinde yer almaz, doğruluğu kesin değildir. Her mezhebin uygulamada farklı olsa da temelde aynı olan kuralları vardır. Hadis ve ayetlere bağlı kalınarak oluşturulmuş kurallar bütünüdür. Mezhepler neden vardır diye soran insanlar için, konuyu açıklamaya çalışacağımız bu yazımız oldukça faydalı olacak.

Mezhep Nedir?

Mezhep; kelime anlamı olarak bir dinin görüş ve anlayış ayrılıkları dolayısıyla meydana gelen, belli kuralları bulunan, kendine has inançları ve davranış halleri bulunan dalların her birine verilen isim olarak geçer.

Dini anlamı ise; müçtehit ismi verilen Müslüman alimlerin bir konu hakkında büyük çaplı araştırmalar yapıp, tezler öne sürüp, o tezlerin gerçekliğini tespit ettikten sonra yaptıkları yorumların, din adamları tarafından ayet ve hadislere bakılarak dine aykırı bir durumunun bulunmaması sonucu kabul edilmesiyle ortaya çıkan fikirler ayrılığıdır.

Mezhepler Kaça Ayrılır?

Mezhepler nelerdir dediğimizde karşımıza iki ana başlık çıkar. Mezhepler kaça ayrılır sorusunun cevabı olan bu ana başlıklar da kendi içinde ayrı ayrı gruplandırılır. İslam dinindeki ana mezhepler fıkhi ve itikadı olarak ikiye ayrılır. Fıkhi mezhebin kendi içindeki dalları da; Hanefilik,  Şafiilik, Hambeliler ve Malikilik olarak dört dala ayrılır.

Fıkhi mezhepler; ticaret hayatının kurallarını, evlenmenin kurallarını, boşanmanın kurallarını, miras dağıtımının ve kimlere nasıl bölüştürüleceğini, nasıl ve hangi durumlarda ibadet ederken nelere dikkat edileceğini, sünnetler ve benzeri durumları açıklığa kavuşturmaya çalışan, bu konulara açıklık getirmeye yönelik olan mezheplerdir.

Mezhepler Nasıl ve Kimler Tarafından Ortaya Çıkmıştır? Özellikleri Nelerdir?

Mezhepler nasıl ortaya çıktı sorusunun cevabı aslında hepsi için benzerdir. Mezhepler arasındaki farklar var oldukları toplumların gelenek ve göreneklerinden kaynaklanmaktadır.

Hanefilik

İslam dininde var olan dört ayrı Sünni mezheplerden birisi olarak kabul edilir. Bu mezhebe inanan İslam topluluğuna Hanefi denir. Bu mezhepteki İslam topluluğunun kabul gördükleri inanç mezheplerine de maturidilik denir. Hanefi mezhebi İslam dininde en yaygın olan mezheptir. İsmini de kendi kurucusu olan kişiden alınmıştır.

Hanefi mezhebinin kurucusu, Ebu Hanife adında Müslüman bir alimdir. Hanefilik mezhebi de ismini, mezhebi kuran kişiden almıştır. Ebu Hanife’nin gerçek ismi asıl olarak Numan’dır. Ebu Hanife’nin babasının ismi ise Sabit’tir.

Ebu Hanife’nin babası, Hicret yıllarının 80. senesinde doğmuştur ve 180. senesinde ölmüştür. Ebu Hanife o dönemlerde imam manasına gelen imam-ı azam lakabını oradan almıştır. Kendi döneminin en iyisi olan Ebu Hanife’nin bir okulu vardı ve bu okulda öğrencilerine araştırmalarını anlatıp, görüşlerini ve sahip olduğu özellikleri aktarıp öğrencilerini bu yönde eğitmeye çalışmıştır.

Bu görüşleri ilerleyen yıllarda yayılıp mezhep halini almıştır. Ebu Hanife Kufe’de bulunan malikanesinde 767 yıllarında vefat etmiştir. Hanefilik mezhebi ortaya çıktıktan sonra hızla yayılmıştır.

Hanefilik Mezhebinin Özellikleri

Hanefi mezhebine göre kadere inanmak, iman etmek gereklidir.

Bu mezhebe göre Allah’ın emirlerini yok saymayan, reddetmeyen ve yasaklarına itaat edip, uyan dine bağlanır. Toplumda iyi, temiz kalpli, imanı güzel, dine aykırı davranışlar sergilemeyen kişi olarak örnek olmalıdır.

Hanefi mezhebine göre iman etmek vicdan ve kalp ile bağlanmakla başlar.

Hanefi mezhebinde sahabelerin sözleri, davranışları ve sohbetleri çok önemlidir.

Bu mezhepte Allah’ın isimleri ve sıfatları tartışmaya açık değildir ve tartışılması günahtır.

Bu mezhepte Müslümanların başı olan kişiye yani Hz. Muhammed’e ve davranışlarına uymak gerekir karşı çıkılmaz. Ona aykırı düşecek görüşler olmaz ve kötü yorumlar yapılmaz.

Hanefi mezhebinde delil olarak kabul edilenler; dini kitap, sahabelerin din hakkındaki sohbetleri, Hz. Muhammed’in yaptıkları yani sünnetler, toplumun örf ve adetleri, kıyas, istihsan ve icmadır.

Hanefi mezhebine göre helal sayılmayan bazı hayvanlar bulunmaktadır. Bu hayvanları yemek tüketmek haram sayılır. Bu hayvanlar her mezhepte ayrı yorumlanır. Kimisine göre yenmesi ve tüketilmesi haram iken kimisine göre helaldir. Bu mezhebe göre haram kılınan yiyecek ve içecekler şu şekildedir:

*****Hanefi mezhebine göre sadece deniz canlılarından balık, kendi haliyle ölürse helaldir. Onun dışında ölü hayvan yenmesi caiz değildir.

*****Yılan, kurbağa, timsah, kaplumbağa, yengeç gibi hem suda hayatını devam ettirebilen hem de karada devam ettirebilen canlılar haram olarak kabul edilir.

*****Hayvanlar haricinde insan vücudunu uyuşturan, zarar veren yiyecek ve içecekler de haram sayılır.

Hanefi mezhebine göre namazda uyulması ve yapılması gereken kurallar vardır bunlar:

*****Bayanlar namazı türbansız kılamazlar.

*****Namaz için kıyafetlerin temiz ve Allah’ın huzuruna çıkmaya yakışır şekilde düzgün olması gerekir.

*****Namaz kılarken gözleri tamamen kapatmak ya da sağa sola bakmak doğru değildir.

*****Esneme geldiği zaman elin ters kısmıyla ağız kapatılmalıdır.

*****Namaz kılarken elbise üzerinde hayvan veya canlı bir varlık fotoğrafı olmamalıdır.

*****Farz namazı kılınırken vücut herhangi bir yerden destek almamalı ve herhangi bir yere dayanmamalıdır.

*****Ön safhalarda boş yerler varsa oralar görüldüğünde doldurulmalı ve mümkün mertebe en arkalarda ya da yalnız namaz kılınmamalıdır.

*****Namaz kılarken ellerde farklı cisimler bulundurulmamalıdır.

*****Cemaatle namaz kılınırken imamın hareketlerine uygun şekilde gidilmeli ve acele edilmemelidir.

*****Secdeden ayağa kalkarken herhangi bir ayağı öne atıp ondan destek almak doğru değildir. Onun yerine ayaklarımızı bastığımız yerde, iki ayağımız yan yana olacak şekilde kalkmaya çalışmalıyız.

Malikilik

Bu mezhep ismini kurucusu İmam Mâlik Bin Enes’ten almıştır. Bu mezhebin kurucusu, bulabileceği bilginin Medine’de olduğuna kanaat getirip yolunu Medine’ye çevirmiştir ve hayatı boyunca Medine’den ayrılmamıştır. 

Bu mezhep ilk olarak hicaz halkı tarafından uygun görülmüştür. Daha sonra ise peygamber şehrine, hacca giden insanlar tarafından benimsendiği için yayılmıştır. İmam Malik Bin Enes, Hz. Muhammed’in benimsediği yoldan devam edip bu mezhebi oluşturmuştur.

Malikilik Mezhebinin Özellikleri

• Abdest alırken mesh etmek konusunda herhangi bir sınır noktası yoktur.
• Abdest alırken el vasıtasıyla mesh edilen yerin ovulması farzdır.
• Cehri namaz ibadeti yapılırken Kuran’da bulunan Fatiha suresi okunmamalıdır.
• Vücuttan kan çıkması abdesti bozmaz.
• Vitir namazı tek rekat olarak kabul edilir.
• Sabah namazı kılınırken ikinci rekâtına gelindiğinde kunut duaları okunmalıdır.
• Diğer mezheplere göre ters olan bir özelliği, erkeklerin diz üstü kısımları avret yeri sayılmamaktadır.
• Köpek, domuz gibi hayvanların geride bıraktığı artık yiyecekler belirli koşullarda helal sayılır.
• Kurban kesmek sünnet olarak sayılır.
• Müzik dinlenmesi ve şarkı söylenmesi mubahtır.

Şafiilik

Şafiilik mezhebi ilk olarak Mısır’da ortaya çıkmış ve kurucusu imam-ı şafiidir.

Sonraki zamanlarda Mısır’a, Yemen’e, Suriye’ye ve Horasan’a yayılmış bir  mezheptir. İmam-ı Şafii şer-i delillerden yola çıkarak kararlar almış ve kurallar koymuştur. Bu kararlara uyan kişilere ise Şafii olarak nitelendirilir.

Şafiilik Mezhebinin Özellikleri

Abdestli iken sokak hayvanlarıyla temasta bulunmak abdesti bozan unsurlardandır.

Erkekler tarafından ipek gibi kumaşlar giyilmesi haramdır.

Allah’a inanmayan kişilerin evinden alınan yenen ve giyilen her şey mekruh sayılır.

Vücudun herhangi bir yerine, bile isteye kalıcı iz bırakmak haramdır.

Erkeklerin kadın gibi davranışlar sergilemesi, kadınlar gibi giyinmesi haram sayılır.

Namaz kılabilmek için akıl sağlığının yerinde olması gerekir.

Hambeliler

Bu mezhep günümüzde Irak, Kuveyt ve Suudi Arabistan’da çok yaygındır.

Kurucusu Ahmed Bin Hanbel’dir. Bu mezhepte Kur’an ve hadisler önde gelir. Eğer bir konuda yazılı, kesin bir bilgi yoksa bunlara en yakın yol seçilmelidir anlayışı benimsenir.

Hambeliler ’in Özellikleri

Bu mezhepte kişi, görüşlerini yazdırmamaya özen göstermiştir. Önemli olan Kur’an sonrasında hadisler ve daha sonrasında sahabeler olmuştur.

İtikadi Mezhepler

İtikat, kelime anlamı olarak aksini iddia edemeyecek kesin olarak bir şeyi kabullenmektir. İman ve inançla ilgili konuların sistematik hal almış şeklidir.

İtikadi mezhepler kendi içinde üçe ayrılır bunlar:

Ehl-i Sünnet Mezhebi

Hz. Muhammed’in yaptıklarını benimseyen ve asla yolundan dönmeyenlerin mezhebidir. Kaynağı Kur’an ve sünnetlerdir. Buralarda ne buyrulmuşsa yapılır ve itaat edilir.

Ehl-i Bid’a Mezhebi

Kuran’da yazanları ve Hz Muhammed’in getirdiklerini kendilerine göre yorumlayan kişilerin mezhebidir.

Ehl-i Delalet Mezhebi

Allah’a, peygambere ve İslam dinine aykırı davranışlar sergileyen kişilerin mezhebidir. İsminin anlamı da Allah’a ters düşen sapkınlığa uğrayandır. Namazları da peygamberin öldüğü evin olduğu yöne doğru kılarlar.

85160