Hacivat ve Karagöz Oyunları ve Oyunların Özellikleri

Karagöz ve Hacivat

Karagöz ve Hacivat bir gölge oyunu olup geleneksel kültürümüzde de önemli bir rol oynamaktadır. Aslında kökenlerine inildiğinde tarihin tozlu raflarına doğru bir yolculuk yapılabiliyor. Keza çıkış noktası Çin ya da Hindistan olarak tahmin edilen ve zaman dilimi olarak M.Ö 2.yüzyıla kadar dayanan bir oyundan söz ediyoruz.

Bu içerikte ve Hacivat ve Karagöz Karagöz Oyunları Hacivat Oyunları Oyunların Özellikleri Gölge Oyunları konusunda detaylar bulabilirsiniz.

Karagöz ve Hacivat oyununun temel prensibi genellikle bir hayvan derisinden yapılmış ve gerdirilmiş olan perdeye yine çeşitli materyallerden üretilmiş insan, hayvan ya da nesnelerin ışık yordamıyla yansıtılıp gölgesinin düşürülmesi üzerine kurgulanmıştır. Her ne kadar kökenleri Hindistan ve Çin’e dayandırılıyor olsa da Anadolu Selçuklu hükümdarı olan Alaaddin Keykubat dönemine tekabül eden 13.yüzyılda Hacivat ve Karagöz tiplemelerinin gerçek hayatta yaşadıkları iddia edilmektedir. Bu iddianın sahibi ise Evliya Çelebi’dir.

Yine bir başka rivayete göre aslında Hacivat ve Karagöz birer inşaat işçisi olarak 14.yüzyılda yaşamışlardır. Dönemin padişahı Sultan Orhan tarafından da ölümleri emredilmiştir. Çalıştıkları camii inşaatında sürekli nükteli konuşmaları, birbirleriyle didişmeleri ve aynı zamanda diğer işçilerin çalışmalarına da engel olmaları sebebiyle infazları emredilmiştir. Bu iddia da halk arasında bir hayli yaygındır. Vahim olayın ardından Şeyh Küşteri onların nüktelerini perdeye yansıtarak sürdürmüş ve nesiller boyu devam etmesini sağlamıştır. Hatta Karagöz ve Hacivat oyununun yansıtıldığı perdeye Küşteri perdesi isminin verilmesi de bu iddiayı bir hayli güçlendirmektedir.

Olaya Türk toplumu penceresi dışında İslam toplumu noktasından da bakılabilir. Keza İslam toplumlarında 11.yüzyıl itibariyle ortaya çıkan gölge oyunlarına hayal-i zili ismi verilmiştir. Gölge hayali olarak da dilimize çevirtmek mümkündür.

Toplumsal açıdan daha da benimsenmesi, yaygınlaşması ve her noktaya yayılması ise 17.yüzyılı bulmuştur. Karagöz ve Hacivat oynatanlara Hayalci, Hayali veya Karagözcü sıfatının takılması ise 19.yüzyıla denk gelmiştir. Keza bu dönemlerde hayal oyunu olarak da adlandırıldığı bilinmektedir. Ki 19.yüzyıla kadar herhangi bir şekilde yazıya geçirilmiş olan bir şablonu yoktu. Aksine oynatan her zaman halkı özetleyen doğaçlamalar yapabiliyordu. Sonrasında ise halk kültürü olarak yaşamaya devam etti.

Karagöz Hacivat Oyunu Hangi Bölümlerden Oluşur?

• Mukaddime

Mukaddime bölümü giriştir. Giriş direkt olarak karakterlerin görünmesiyle başlamaz. Önce müzik çalar ve akabinde o günün atışmasına uygun olacak nesneler yansıtılmaya başlanır. İlk olarak Hacivat belirir ve giriş cümlesi olan ‘’Of, hay, haak!’’ diyerek bir noktada oyunu başlatmış olur.

• Muhavere

Muhavere kısmı söyleşmedir. Söyleşme bölümü Karagöz ile Hacivat arasında geçen, gerçekleşmiş gibi aksettirilen fakat sonrasında bunun bir düş olduğu fikrinin yansıtıldığı hikâye anlatıcılığıdır. Muhavere bölümü fasıl bölümüyle ilintili olan ve ilintili olmayan iki ana kısımdan oluşur.

• Fasıl

Fasıl ise oyundur. Karagöz ve Hacivat dışında söz konusu karakterler varsa diğer bölümlerde değil fasıl bölümlerinde perdeye yansır. Aynı zamanda Karagöz ve Hacivat oyunları fasıl kısmıyla böyle sükse yapmıştır.

• Bitiş

Bitiş kısmı finaldir. Kapanış gayet hızlıdır ve uzatılmaz. Karagöz bitişi duyurduktan sonra af diler ve hataları olduysa izleyenlerden ricacı olur. Ki aynı zamanda bu bölümde de Hacivat ve Karagöz arasında söyleşme devam eder. Çünkü oyunun ana fikrinin vurgulanması bu bölüme dahildir.

Karagöz ve Hacivat Oyunundaki Karakterler

Karagöz oyununda tabii ki ana karakterler Karagöz ve Hacivat’tır. Karagöz eğitim almayan, kendisini geliştirmeyen cahil halkı temsil ederken, Hacivat ise kendisine güvenen aydın kesimi temsil eder. Karagöz ve Hacivat oyununun dağarcığı 28’dir. Tabii ki oyunun vereceği mesaja ve söyleşmeye bağlı olarak farklı karakterler perdeye dahil olur. Bunlar arasında da şunlar meşhurdur.

• Çelebi (Genç, züppe bir mirasyedi)          Kürt (Hamal, bekçi)
• Altı Kulaç Beberuhi (Cüce ve aptal)        Arnavut (Bahçıvan, korucu, bozacı)
• Tuzsuz Deli Bekir (Sarhoş, zorba)           Acem (Zengin tüccar)
• Efe (Zorba)                                            Ak Arap (Dilenci, kahve dövücüsü)
• Matiz (Sarhoş)                                       Zenci Arap (Lala, köle)
• Zenne (Kadın)                                       Yahudi (Bezirgan)
• Kastamonulu (Oduncu, bekçi)               Ermeni (Kuyumcu)
• Bolulu (Aşçı)                                         Frenk ve Rum (Doktor, terzi, tüccar, meyhaneci)
• Kayserili (Pastırmacı)                            Lâz (Kayıkçı, kalaycı)
• Rumelili (Pehlivan, arabacı)                   Tiryaki (Lâf ebesi)