Çökelek Nasıl Saklanır? Yemeklerde Kullanımı ve Faydaları

Çökelek

Çökelek, yoğurdun veya ayranın yağı alınıp kaynatılarak elde edilen peynir çeşididir. Farklı yörelerde farklı adlara sahip olan çökeleğin diğer adları, Anamur’da Keş, Doğu Karadeniz’de minci, Hatay’da sürk Trakya’da ise Ekşimik’tir.

Azerbaycan’da ise yoğurttan yapılan bu peynire, şor denilmektedir. Ham peynir olarak da bilinen çökelek, ülkemizde 15 ilde üretiliyor ve 21 farklı çeşidi bulunuyor.

Bunlara örnek olarak Amasya’da üretilen Amasya Çökeleği, Antalya’da üretilen Ayran Çökeleği, Ordu’da üretilen Peynirli Küp Çökeleği, Adana’da üretilen Tuluk Çökeleği, Hatay’da üretilen Zahterli Çökelek örnek verilebilir.  

Tuzsuz ve hafif bir tadı olan çökelek yapmak için yayık kullanılır. Tüm aşamalar bittiğinde ise bez yardımıyla süzülen çökeleğin asidi gitmiş olur böylece hafif bir peynir elde etmiş oluruz. Lor nasıl yapılır sorusu çok merak edilen konular arasındadır.

Çökelek Nasıl Saklanır?

Çökelek nasıl saklanır konusuna gelecek olursak, yapıldıkları yerlere göre birçok saklama şekli vardır. Örneğin Antalya’da uzun süre bozulmadan kalabilmesi için zeytinyağı içerisine konularak saklanır. Mersin’de ise terbiyesi yapılarak küplere basılır ve böylece uzun süre saklanır.

Malatya ve Erzincan gibi Doğu Anadolu illerinde ise çökelek bir derinin içine koyulur ve deri dikilir veya keçi tulumunun içine basılarak toprağa da gömenler vardır.

Özellikle gömülen çökelek uzun süre bozulmadan kalabilir. Tulum peyniri de, aynı çökelek gibi keçi tulumuna koyularak muhafaza ediliyor ve böylece hiç bozulmuyor.

Bazıları çökeleği dondurarak saklamayı da tercih edebilirler fakat bu yöntem pek sağlıklı değildir. Çünkü çökelek çözündüğünde sulu ve çok taneli bir görünüme sahip olabilir.

Bu da çökeleği kullanacağınız yemeğin kıvamını kötü etkileyebilir. Sütten çökelek nasıl yapılır tarifleri gibi konular her zaman mutfak meraklılarının ilgisini çeken konulardandır.

Çökelek Yemeklerde Nasıl Kullanılır?

Çökelek yemeklerde nasıl kullanılır sorusunun cevabı, Toroslarda gizlidir. Yörük geleneğinde çökelek önemli bir yere sahiptir ve geniş bir kullanım alanı vardır.

Özellikle pide, sağ çöreği gibi hamur işlerinde kullanılan çökelek aynı zamanda piyazlarda ve peynir salatasında da sıkça kullanılır. Ayrıca Hatay’da meşhur olan kömbe tatlısında da çökelek kullanılır.  

Çorum’da çökelek sündürme dediğimiz, kahvaltıda yenilen lezzetli bir yiyecek de yapılıyor. Çökeleğin ezilerek eritildiği bu yemek sevilerek tüketiliyor.

Diğer kullanım önerilerini sayacak olursak, cheesecake yapımında, ızgara sebzelerde, krep veya pankeklerde, havuçlu keklerde, patates pürelerinin üzerinde, pizzalarda, meyve ve kuruyemişlerle de tüketilebilir.

Çökelek Faydaları

Çökelek faydaları özellikle çocuklar için çok fazladır. Sütten yapıldığı için protein bakımından zengin bir besindir ve kemiklerin güçlenmesine yardımcı olur. Çocuklar dışında, yaşlılarda veya menopoz sonrası kadınlarda ortaya çıkan kemik erimesinin önüne geçer. Çökelek yağ oranı düşük bir besindir bu yüzden kilo yapmaz.

Bağışıklık sistemini güçlendirici etkisiyle hastalıklara karşı mücadelemizi kolaylaştırır. Ayrıca kanser riskini de düşürür.

İçerisinde bulunan fosfor maddesi sayesinde vücudun asit dengesini de koruyan çökelek, vücuttaki atıklardan kurtulmayı da kolaylaştırır çünkü fosfor maddesi vücut atıklarını atmaya yardımcı olur.

Fosfor minerali, enerji üretiminde de kullanılır ve bu yüzden fosfor bakımından zengin olan çökelek, enerji vermesi amacıyla sporcular tarafından da sıkça kullanılır.

Bunun yanında hasar gören doku ve hücreleri de yenilemeye yarayan çökelek, spordan sonraki ağrılar için de büyük yarar sağlayabilir. B vitamini emilimini de sağlayarak yorgunluğun önüne geçer.

Bunlara ek olarak, çökeleğin içinde sağlıklı yağ asitleri bulunur bu yüzden ketojenik beslenme dediğimiz tam yağlı süt ürünleri ile beslenme tarzında kullanılabilir. Ketojenik beslenme dediğimiz şey, karbonhidrat ve glikojen içerikli besinleri tüketmek yerine sağlıklı yağ asitlerinin enerji üretmede kullanılmasını sağlar.

Bu diyette, çökelek peynir tüketimi doğru olacaktır. Etten alınan B12 vitamini, çökelek tüketerek de fazlasıyla alabilirsiniz. Tek başına günlük B12 ihtiyacını karşılayan çökelek beyin, sinirler ve alyuvarlarımız için de oldukça faydalıdır.

Çökelek Neye İyi Gelir?

Çökelek neye iyi gelir denildiğinde pek de bilinmeyen bir yararı cildi yağdan arındırmasıdır. Yağlı ciltlerde maske olarak kullanılan çökelek, ciltte oluşan sivilce ve güneş lekelerinin rengini açarak cilt tonunu dengeler. Cildi yağdan arındırdığı için sivilce oluşumunu da önler. Kas kütlesini de arttıran çökelek, çocukların gelişimini destekler.  

İçeriğindeki probiyotik özelliği sayesinde kan basıncını düzenler ve bu probiyotik sayesinde bağırsaklara iyi gelir.

Bunun yanında metabolik sendrom denilen ve diyabet ve kalp hastaları için risk taşıyan rahatsızlığın oluşma riskini azalttığı biliniyor. Kilo yönetimi için de tüketilen çökelek; obez gibi rahatsızlıkları önlüyor. İçeriğindeki B12 vitamini sayesinde, kahvaltıda yiyeceğiniz 1 kâse çökelek ile günlük B12 ihtiyacınızı karşılayabilirsiniz.

Kandaki homosistein seviyesini düşüren çökelek, folik asite sahip olması sebebiyle olumlu bir etki yaratır. Homosistein denilen şey, kalp problemleri veya nörolojik problemlere sebep olabiliyor. Homosistein seviyesini düşerken çökelek, bu rahatsızların da önüne geçmiş oluyor.  

Son olarak, kilolu kişilerde ortaya çıkan hipertansiyon, tip 2 diyabet, kalp rahatsızlıkları, kanser, safra taşı gibi sorunlarda da çökelek tüketimi önemli rol oynar. Çünkü tok tutarak kalori yakmayı sağladığından, kilonun beraberinde getireceği sorunları da ortadan kaldırmış olur.

Çökelek İçindeki Vitaminler

Çökelek içindeki vitaminler, A ve C vitaminleridir. Kalsiyum ve fosfor bakımından da zengin olan çökelek, sağlık için tüketilmesi gereken bir besindir.

Çökeleğin hammaddesi yoğurttur bu yüzden zengin bir protein kaynağıdır. Genelde kahvaltılarda tüketilir ve çökelek tercihe göre keçi veya koyun sütü ile yapılabilir. Bunun yanında çökelek suyu da çok yararlıdır.

Çökelek suyu kalsiyum bakımından zengindir bu yüzden kas ve kemik gelişimini destekler, kemik erimesinin önüne geçer. Genellikle sporcuların çok tükettiği bir besindir. Ayrıca çocuklarda boy uzamasına da yardımcı olur.  Süt ürünlerinden biri olan çökelek, vücudumuzun ihtiyaç duyduğu aminoasitleri de karşılar.

İçindeki tüm vitaminleri sayacak olursak; A, C, D, E,K, B6, B12, B1, B2, B3, demir, folat, fosfor, magnezyum, çinko, bakır olarak sayılabilir. İçinde bulan bol miktardaki fosfor ve kalsiyumun birleşimiyle güçlü kemikler ortaya çıkar. 1 kâse çökelekte bulunan 136 mg kalsiyum, kadınlarda osteoporozun da önüne geçiyor.

Çökelek Kalorisi

Çökelek kalorisi 100 gramda 98 kalori olarak söylenebilir. Süt ile yapıldığından dolayı uzun süre tok tutmaya yardımcıdır. Düşük kalorili olması sebebiyle kilo aldırmaz. Kuru çökelek ise 100 gramda 379 kaloridir.

Çökelek yapılırken, yapıldığı süt veya yoğurdun yağı alınır bu yüzden kalorisi düşüktür. Ayrıca çökeleğin içerisindeki karbonhidrat miktarı da 100 gramda yalnızca 3.54 gramdır. Bu yüzden düşük karbonhidratlıdır.

Çökelek Zararları

Çökelek zararları çok olmamakla birlikte her şeyin fazlası vücudumuza zararlıdır. Kalsiyum ve protein bakımından zengin olan çökelek kemikler için ne kadar faydalı olsa da içeriğinde bulunan sodyum zararlıdır. Sodyum, çökeleğin içerisindeki kalsiyumun kan basıncı üzerindeki faydalarını gölgeleyebilir çünkü tuz vardır.

Tansiyonu ve kan basınç problemi olanların tüketirken dikkatli olması gerekir. Ayrıca yüksek kalsiyumlu yiyeceklerin fazla tüketilmesi zararlıdır.

Prostat kanseri riskinin artmasına da yol açabilen fazla kalsiyum tüketimi konusunda erkekler doktorlarına danışmalılardır. Bunun yanında, fazla tüketilmesi sebebiyle böbrek hastalıklarına da sebep olabilir.

İçerdiği proteinin çok tüketilmesi ile böbrekler hasar görebilir. Laktoz intoleransı olan kişilerde ise; ishali şişkinlik, gaz gibi mide hastalıklarına sebep olabilir. Laktozsuz çökelek tüketme şansınız varsa, tercih edebilirsiniz.

2930